Bovenstromen
Het is niet ingewikkeld om de bovenstromen binnen bedrijven waar te nemen, te onderzoeken of vast te leggen wat zich daar afspeelt. In de bovenstroom gaat het vooral over de bewuste, rationele en directieve processen en gebeurtenissen zoals doelen, kpi’s, budgetten, controle en aansturing. Vaak ook gaat het over de inrichting van de organisatie, over de reorganisatieplannen of over instrumenten om bijvoorbeeld te beoordelen, te evalueren of te monitoren. Deze zaken worden meestal beschreven in beleidsnotities, strategische pijlers, afdelingsplannen, visiedocumenten et cetera. Ze vormen een onderdeel van de bedrijfsvoering.
Onderstromen
In de onderstroom gaat het over cultuur, ongeschreven regels, onbewuste en emotionele gebeurtenissen en ‘verhalen’. En over de behoefte aan erkenning en zelfstandigheid, om vertrouwen en sociale veiligheid. Het is vaak dan ook ingewikkelder om waar te nemen en te doorgronden wat zich daar afspeelt.
Als het gaat ‘stroeven’
In de onderstroom gaat het ook over gedrag of mechanismen en reflexen die na een aantal jaar ongemerkt en onbedoeld hun intrede hebben gedaan. Niet zelden vormen ze hardnekkige belemmeringen om te veranderen, te verbeteren of het kernproces van de organisatie zo goed mogelijk uit te voeren.
Als het in de bovenstromen gaat ‘stroeven’ door wat zich in de onderstroom afspeelt, is het belangrijk om dat boven water te krijgen, te ontdekken wat zich daar afspeelt. Het verander- en verbeterpotentieel zit namelijk voor 80% ‘onder water’. En het heeft weinig zin om veranderingen tot stand te brengen door aan de zichtbare 20% in de bovenstromen te trekken. Het begint daarom met gewaarworden, waarnemen en bewust worden van wat zich in de onderstroom afspeelt.